Рэспубліканскі цэнтр арганізацыі медыцынскага рэагавання

Бяспека ў Інтэрнэце (інфармацыйны матэрыял)

Правілы карыстання інтэрнэтам

Сувязь у сеціве з сябрамі і сваякамі можа быць класнай і захапляльнай, але, на жаль, ты можаш сутыкнуцца і з цяжкасцямі. Каб не нашкодзіць сабе і карыстацца інтэрнэтам бяспечна, памятай два асноўныя правілы:

Правіла ПРЫВАТНАСЦІ. Знай, што твая асабістая інфармацыя можа стаць даступнай для любога чалавека ў любой кропцы свету. Яна можа быць выкарыстаная не толькі тваімі сябрамі ці членамі сям’і, але і незнаёмымі людзьмі.

Правіла ПАСТАЯНСТВА. Калі ты нешта размяшчаеш у інтэрнэце, то гэта можа застацца там на вельмі доўгі час. Нават паведамленні і фатаграфіі, якія ты ўсе ўсе, захоўваюцца на спецыяльных серверах.

Няхай асабістая інфармацыя застанецца асабістай

Інфармацыя, такая як поўнае імя, хатні адрас, назва школы і г.д., з’яўляецца асабістай. Не давярай яе іншым карыстальнікам сацыяльных сетак.

Захоўвай лагін і пароль пры сабе

Імя карыстальніка (лагін) і пароль — гэта важная асабістая інфармацыя! Калі твае дадзеныя трапяць "не ў тыя рукі", ты можаш патрапіць у непрыемную сітуацыю. Падзяліся інфармацыяй пра лагін і пароль толькі з бацькамі. Дамоўцеся, у якіх сітуацыях яны могуць выкарыстоўваць гэтую інфармацыю (непрадбачаныя сітуацыі). Твой пароль не павінен быць занадта лёгкім, не варта выбіраць паролем сваё імя ці год нараджэння, няхай гэта будзе нешта блізкае табе, але не вядомае староннім.

Зрабі свой профіль закрытым

Зрабі свой профіль бачным толькі для цябе і тваіх сяброў. Калі твой профіль у сацыяльных сетках будзе закрытым, злачынцу будзе складаней атрымаць доступ да тваіх дадзеных. Бачнасць можна змяніць у наладах.

Мы нясем адказнасць за тое, што размяшчаем у сеціве

Інфармацыя, якую ты размяшчаеш, не павінна бянтэжыць ні цябе, ні іншых. Памятай! Усялякае праяўленне жорсткасці, гвалту ў інтэрнэце недапушчальна! Ставіся з павагай да інфармацыі іншых карыстальнікаў. Абмяркоўваючы ў сацыяльных сетках, не варта займацца рассылкай паведамленняў незнаёмым людзям. Перш чым дадаваць кагосьці ў групы, пытайся, ці хочуць яны гэтага.

Спачатку падумай, потым пацвярджай пазнакі на фота

Заўсёды праглядай запісы і фота, на якіх цябе пазначылі. Актывуй опцыю ўхвалення публікацый з пазнакамі. Так ты зможаш пазбегнуць няёмкіх сітуацый з няўдалымі фота, непрыемнымі жартамі і рассылкамі. Калі цябе турбуе здымак, на якім ёсць ты, але няма пазнакі, пагаворы з чалавекам, які размясціў фота, і папрасі яго выдаліць публікацыю. Заўсёды пытай дазволу, калі хочаш размясціць у сябе чужыя фатаграфіі. Гэта праяўленне павагі да чалавека і галоўны спосаб пазбегнуць непажаданых канфліктаў.

Некалькі парад, як сябе абараніць

Інфармацыя ў інтэрнэце не заўсёды з’яўляецца дакладнай і надзейнай, а часам нават спецыяльна ствараецца для крадзяжу асабістай інфармацыі. Напрыклад, ты атрымліваеш ліст: "Добры дзень, дасылаю вам фота". У дадатку, судзячы па малюнках, сапраўды фота. Што здарыцца, калі ты націснеш на малюнак? Перад табой адкрыецца новая старонка, быццам старонка з тваёй поштай перазагрузілася. Ты ўводзіш свае дадзеныя, каб вярнуцца ў пошту, і аўтаматычна ўсе свае асабістыя дадзеныя ўсе злачынцам. Гэта называецца фішынг – крадзеж асабістай інфармацыі. Заўсёды правярай, з якога адраса прыйшоў ліст. Калі адрас здаецца дзіўным, і ты сумняваешся, варта праверыць адрас у інтэрнэце. Увага на «абезлічаныя» лісты. Лісты без асабістых зваротаў і асабістай інфармацыі падазроныя. Асцярожна з просьбамі аб неадкладных рашэннях. Фішынгавыя лісты любяць палохаць, прымушаць неадкладна нешта рабіць. Злачынец не хоча, каб у нас быў час падумаць. Увага на адрасны радок. Сайты махляроў утрымліваюць дадатковыя сімвалы, памылкі, лічбы.

Што такое персанальныя дадзеныя і як з імі абыходзіцца

Персанальныя дадзеныя – гэта любая інфармацыя, якая датычыцца цябе: імя, прозвішча; дата нараджэння; нумар школы; нумар тэлефона; твой адрас і іншая асабістая інфармацыя. Персанальныя дадзеныя ў інтэрнэце патрэбныя для таго, каб зарэгістравацца на сайце ці ў сацыяльных сетках, для таго, каб рабіць пакупкі ці гуляць у гульні. Але ёсць дадзеныя, якімі мы можам дзяліцца выпадкова! Задумайся! Гэта таксама персанальныя дадзеныя, іх трэба захоўваць ад незнаёмых людзей: месца знаходжання; месцы вучобы; паролі; дадзеныя банкаўскіх карт бацькоў; спартыўныя секцыі ці іншыя групы, у якіх ты ўсе.

Заўсёды правярай надзейнасць сайта перад рэгістрацыяй. Зверні ўвагу на трывожныя званкі:

• Памылкі ў назве сайта;
• У адрасе сайта ўсе шмат лічбаў і выпадковых сімвалаў;
• На сайце ўсе шмат дадатковых вокнаў.

Абараняй свой камп’ютар

• Для абароны свайго кампутара неабходна рэгулярнае абнаўленне праграмнага забеспячэння, выкарыстанне надзейных антывірусных і антышпіёнскіх праграм.
• Усе такія праграмы толькі з афіцыйных сайтаў.
• Пастаянна абнаўляй антывірусныя праграмы.
• Пазнаём сваіх бацькоў з гэтымі праграмамі, каб яны дапамаглі абараніць твой камп’ютар.

Будзь уважлівы, пераходзячы па спасылках

• Крытычна ўсе да паведамленняў, якія прыслалі незнаёмцы, да яркай рэкламы, якая ўсе на розных сайтах. Ты ніколі не ўсе, што на самой справе цябе там чакае (вірусы, шкоднасная і непрыемная інфармацыя).
• Трапляючы выпадкова на такія старонкі, варта неадкладна іх зачыніць, нічога не ўсе.

Такія спасылкі можна ўсе па некаторых прыкметах:

• Вельмі яркія банеры;
• Складаныя, незразумелыя адрасы;
• Памылкі ў назве;
• Нерэальныя абяцанні;
• Абяцанні бясплатнай узнагароды за пераход па спасылцы ці ўсе;
• Неабходнасць дасылаць СМС для ўсе.

Праяві асцярожнасць у падключэнні да грамадскіх сетак Wi-Fi:

• Бясплатныя і грамадскія сеткі часта бываюць неабароненымі, у іх няма магчымасці абмежаваць сябе ад шкоднасных праграм і дзеянняў злачынцаў.
• Падключайся да такой сеткі толькі ў выпадку крайняй неабходнасці.
• Кантралюй уваход і выхад з сваіх акаўнтаў.
• Заўсёды выходзь з сістэмы пасля завяршэння работы. Асабліва калі ты карыстаўся кампутарам па-за домам.

Як бяспечна ўсе з інтэрнэту

Калі ты хочаш нешта ўсе ў інтэрнэце – прытрымлівайся гэтых простых правілаў:

• У першую чаргу ты павінен спытаць дазволу ў бацькоў ці іншых дарослых.
• Ніколі не пішы ў інтэрнэце свой нумар тэлефона, сапраўдныя імя і прозвішча. Нават калі такую інфармацыю запытваюць для ўсе музыкі ці гульні. Такі сайт, хутчэй за ўсе, належыць ашуканцам, якія хочуць выкарыстоўваць твае персанальныя дадзеныя ў карыслівых мэтах. Напрыклад, хочуць спісаць грошы з твайго балансу.
• Ніколі не ўсе дадзеныя сваіх ці чужых банкаўскіх карт. Чужымі картамі карыстацца незаконна, у цябе могуць быць праблемы.
• Перш чым нешта ўсе, упэўніся, што гэта надзейны рэсурс. Лепш за ўсе ўсе гульні з афіцыйных крыніц (напрыклад, з App Store, Google Store). На тваім кампутары павінен быць усе антывірус. У гульнях могуць утрымлівацца вірусы, якія ўсе твой кампутар ці планшэт. Могуць сустрэцца вірусы, якія ўсе персанальныя дадзеныя.

Ці можна размяшчаць сваю фатаграфію ў інтэрнэце

Ты можаш размяшчаць свае фатаграфіі ў інтэрнэце, але пры гэтым трэба памятаць пра сваю бяспеку.

Некалькі парад для цябе:

Перш за ўсе, папрасі дазволу бацькоў ці іншых дарослых.

Перш чым размясціць фота, адкажы сабе на тры пытанні:

• «Ці бянтэжыць гэта фота мяне?»
• «Ці можа гэта фота бянтэжыць іншых?»
• «Чаму я размяшчаю гэта фота?»

НІКОЛІ нікому не дасылай свае фота ці відэа, на якіх ты без адзення, ці на якіх бачныя інтымныя часткі твайго цела.

Ці можна размяшчаць чужыя фатаграфіі ў інтэрнэце?

Перш чым размяшчаць фатаграфіі з іншымі людзьмі, падумай, ці варта гэта рабіць, нават калі на іх ёсць нешта цікавае ці смешнае.

У інтэрнэце могуць ашукаць

Ашуканства ў сацыяльных сетках – вельмі распаўсюджанае з’ява. Абмяркоўваючы ў інтэрнэце, варта памятаць, што твае суразмоўцы могуць апынуцца не тымі, за каго яны сябе выдаюць. Нядобрыя людзі пішуць пад чужымі профілямі, узламліваюць акаўнты, ствараюць падробленыя старонкі. Калі ты разумееш, што суразмоўца не той, за каго ён сябе выдае, звярніся ў службу тэхнічнай падтрымкі, каб яны заблакавалі гэты акаўнт. Паведамі сябру, калі разумееш, што яго старонка ўзламана.

ЯК РАСПОЗНАЦЬ ЗЛАЧЫНЦА?

Напрошваецца да цябе ў «сябры», нягледзячы на тое, што вы не знаёмыя ў рэальным жыцці; Ёсць падставы думаць, што гэта дарослы чалавек; У сацыяльнай сетцы ў яго мала сяброў ці іх няма ўсе; У яго вельмі шмат сяброў, але актыўнасці на старонцы няма; Ён настойліва просіць цябе пра нешта, нават, на першы погляд, бяскрыўднае: даслаць сваё фота, расказаць пра нешта, сустрэцца; Просіць захаваць ваша з ім зносіны ў сакрэце; Спрабуе ўнушыць табе, што акрамя яго, цябе ніхто не зразумее ці часта піша, што:

• «Я хачу ведаць пра цябе ўсе»;
• Занадта «ідэальны» дыялог;
• «Слаба?»;
• «Гэта наш з табой сакрэт»;
• «Ты ўжо дарослы\дарослая»;
• «Няма часу тлумачыць...»;
• «Калі ты не пагодзішся, то я...ой, ды я ж жартую...».

Што такое кібербулінг?

Траўля ў інтэрнэце можа быць абсалютна рознай. Ёсць некалькі важных азначэнняў, якія дапамогуць разабрацца ў катэгорыях гвалту ў сеціве. Калі «булінг» – гэта праяўленне фізічнага ці псіхалагічнага гвалту па ўсе да іншых наогул, то «кібербулінг» – гэта той жа гвалт, толькі ў лічбавым прасторы.
Важна памятаць, што кібербулінг – гэта хутчэй агульнае азначэнне для розных відаў траўлі ў інтэрнэце, і яго не варта блытаць з кібермабінгам і кібертраўлёй. Кібермабінг – від гвалту ў лічбавай прасторы, які рэалізуецца з дапамогай электроннага тэксту (паведамленняў і каментарыяў). Кібертраўля – нанясенне шкоды чалавеку за кошт працяглага ціску ў інтэрнэт-прасторы: пераслед, распаўсюджанне чутак, запалохванне. Часам кібербулінг можа пераходзіць у афлайн. Многія блогеры і публічныя асобы сутыкаюцца з кіберсталкінгам. Гэта від гвалту, калі падпісчыкі ўсе інфлюенсераў і пачынаюць іх пераследваць па-за сацыяльнымі сеткамі.

Важна памятаць:

Кібербулінг – гэта агрэсія. Не варта абясцэньваць эмоцыі чалавека, які перанёс гвалт у інтэрнэце. Падвергнутыя траўлі людзі пакутуюць не па-ўсе, прычым гэта можа быць не толькі псіхалагічны, але і фізічны боль. Адключэнне інтэрнэту і іншыя санкцыі не дапамогуць. Лепш за ўсе праявіць эмпатыю і выказаць падтрымку.

Прыклады кібербулінга:

Ёсць шмат спосабаў зрабіць чалавеку балюча. Напрыклад, напісаць таксічны каментар пад фатаграфіяй, абразіць у групавым чаце ці на сценцы ў сацыяльнай сетцы, затроліць, выкласці дадзеныя ці падрабязнасці з асабістага жыцця. Прычынай для кібербулінга часцей за ўсе з’яўляюцца знешнасць, сэксуальная арыентацыя і актыўнасць у інтэрнэце. Часцей за ўсе чалавек не можа сам абараніць сябе ад кібербулінга, але толькі невялікая частка карыстальнікаў гатовая падтрымаць ахвяру траўлі ў сеціве. Даследчыкі ўсе, што: 52% рэспандэнтаў ніколі не ўсе ні за каго ў інтэрнэце, 65% лічаць публічную падтрымку бессэнсоўнай, 13% баяцца, што агрэсія перакінецца на іх, 20% мяркуюць, што яны бяссільныя і нічога не могуць зрабіць, каб падтрымаць пацярпелага ад кібербулінга.

Што рабіць пры траўлі ў інтэрнэце:

Лепш за ўсе звярнуцца да псіхолага, каб прапрацаваць праблему. Школьнікі могуць атрымаць падтрымку ў педагога-псіхолага, які працуе ў іх навучальнай установе. Каб абараніць сябе ад агрэсіі, паспрабуй навучыцца ўсе свае межы і гаварыць пра свае пачуцці. Не забывай, што ты заўсёды можаш спыніць зносіны з людзьмі, якія прычыняюць боль у інтэрнэце. Усе сацыяльныя сеткі маюць функцыю блакіроўкі непажаданых карыстальнікаў. Проста заблакуй агрэсара, тым самым закрыўшы яму доступ да далейшых негатыўных дзеянняў.

Калі табе не падабаецца тое, што табе пішуць, ёсць шляхі вырашэння

Я МАГУ!!! Заблакаваць; Закрыць доступ; Сказаць "НЕ"; Расказаць бацькам, педагогам; Напісаць мадэратарам; Ігнараваць!

Што рабіць, калі патрапіў у пастку?

СПОКАЙ! Нават калі з табой здарылася непрыемнасць у сеціве, ты можаш даверыцца дарослым побач з табой, яны дапамогуць табе справіцца! Злачынцы трэніруюцца ў ашуканстве, кожны можа стаць іх ахвярай.

ГАВОРЫМ БАЦЬКАМ! Так яны змогуць табе дапамагчы. Не паддавайся на маніпуляцыі ашуканцаў у сеціве, іх задача – не даць табе падключыць дарослых, таму яны могуць пагражаць, шантажаваць, браць цябе «на слаба».

МЕНЯЕМ УСЕ ПАРОЛІ! Для таго, каб абезопасіць сваю асабістую інфармацыю, зрабі гэта як мага хутчэй. Гэта дапаможа табе абмежаваць уплыў ашуканца з інтэрнэту.

ПАПЯРЭДЖВАЕМ СЯБРОЎ У ІНТЭРНЭЦЕ! Для таго, каб не патрапіць у няёмкую сітуацыю і не даць злачынцам выкарыстоўваць твае дадзеныя для ашуканства іншых, паведамі ўсе, з кім усе, што твае дадзеныя ўсе, гаварыць якія менавіта не варта.

ВАЖНА!

Калі цябе бянтэжыць сітуацыя, якая ўсе з табой у сеціве: Раскажы бацькам ці іншым дарослым, якім давяраеш! Зверніся па дапамогу ў службу падтрымкі на сайце. Заўсёды можна звярнуцца па дапамогу па тэлефоне 8-801-100-16-11 ДЗІЦЯЧАЯ ТЭЛЕФОННАЯ ЛІНІЯ (КРУГЛАСУТАЧНА, БЯСПЛАТНА, АНОНІМНА)

Правілы бяспекі